نڤیسینا: پاوان تەتەر نێروەیی
لە دڵی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا عێراق هەڵکەوتووە، وڵاتێک کە لە دەیان ساڵی ڕابردوودا ڕووبەڕووی تەحەددای تێپەڕنەکراو بووەتەوە لە دامەزراندنی بەها دیموکراسیەکان و پاراستنیان. ئەم سەختییانە لە پاشخانی زەمینەیەکی ناوچەیی تادێت ناسەقامگیرتر، کە بەردەوام کاریگەریی زلهێزە دەرەکییەکان بیردەخرێنەوە، زیاتر بەرچاو کەوتوون. بەڵام لە نێو ئەم تەحەددایانەدا، ڕووناکییەک لە تاریکیدا سەرهەڵدەدات، ئەویش هەرێمی کوردستانە، کە وەک قەڵای سەقامگیری و ئاسایش و گەشەسەندنی دیموکراسی لەناو عێراقدا وەستاوە.
سەرەڕای ڕۆڵی گرنگی هەرێمی کوردستان و هەوڵەکانی بۆ بەرەوپێشبردنی مافی کەمینەکان و دیجیتاڵکردن و ئاسایشی ناوچەکە، بەڵام لە بەغدا ڕووبەڕووی تەحەددیاتی زوری حکومەتی فیدراڵی دەبنەوە. ئەم بەرەنگارییە لە شێوەی سنووردارکردن لە کارەکانی حکومەتی هەرێمدا دەردەبڕدرێت، کە پرسیار لەبارەی پاڵنەر و دینامیکی بنەڕەتییەوە دروست دەکات. فاکتەرێکی کەم بایەخ نییە لەم هاوکێشەیەدا، کاریگەریی ئێرانە بەسەر دیمەنی سیاسی عێراقدا. بە بوونی ئێران وەک زلهێزێکی ناوچەیی کە زۆرجار بەرژەوەندییەکانی لە ئایدیاڵە دیموکراسیەکانی ڕۆژئاوا جیا دەبێتەوە، وای کردووە کە کردەوەکانی عێراق لە دژی هەرێمی کوردستان وەک درێژکراوەی هەوڵی تاران بۆ داڕشتنی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە پێی بەرژەوەندییەکانی خۆی سەیر بکرێت.
ئەم دۆخە هەرێمی لە دۆخێکی قورسدا بەجێدەهێڵێت، کە دەبێت هەم تەحەددای ناوخۆیی و هەم فشارە دەرەکییەکان بەڕێوەببەن. بۆ ڕوبەڕوبونەوەی ئەم دۆخە ئاڵۆزە، هەرێم کوردستان پێویستی بەوەیە بەردەوام بێت لە بەهێزکردنی دامەزراوە دیموکراسیەکانی و سەربەخۆیی ئابوری، هاوکات داوای پاڵپشتی و دانپێدانان لە ئەکتەرە نێودەوڵەتییەکان بکات. ڕۆڵی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بە کەم سەیر ناکرێ لەم هاوکێشەیەدا، لە ڕێگەی دیپلۆماسی و پاڵپشتی ئابووری و دانپێدانانی سیاسی، کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەتوانێت هاوکار بێت بۆ بەهێزکردنی پێگەی حکومەتی هەرێم وەک هێزێکی سەقامگیرکەر لە ناوچەکەدا.
هۆکارە زیادەکانی ئاڵۆزکردنی داینامیکی بریتین لە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر، پێویستی گەشەپێدانی ئابووری و پڕۆژەکانی ژێرخانی، و بەڕێوەبردنی دژایەتییە سیاسییە ناوخۆییەکان. بۆیە ئەو کردارە هاوسەنگکردنەی کە هەرێمی کوردستان دەبێت ئەنجامی بدات، پێویستی بە ستراتیژییەکی فرەڕەهەند هەیە کە هەم پێداویستییە ناوخۆییەکان و هەم دینامیکی نێودەوڵەتی لەبەرچاو بگرێت.
بۆقووڵترکردنەوەی تێگەیشتن لە هەڵوێستی هەرێمی کوردستان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێویستی بە پێداچوونەوە بە مەودایەکی بەرفراوان لە شیکاری و ڕاپۆرتی شارەزا و دامەزراوە ناسراوەکان هەیە. لێکۆڵینەوە و تێڕوانینەکانی کەسانی وەک ڤالی ناسر و دێنیس ناتالی، هەروەها ڕاپۆرتەکانی ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکانی وەک هیومان ڕایتس وۆچ و لێبوردنی نێودەوڵەتی، ناوەندین بۆ تێگەیشتن لە داینامیکی سیاسی و کۆمەڵایەتی ئێستا. ئەم سەرچاوانە نەک هەر تیشک دەخەنە سەر کاریگەرییە بەرچاوەکانی ئێران لەسەر سیاسەتی ناوخۆی عێراق بەڵکو تێڕوانینێکی گرنگ لە دۆخی گرووپە کەمینەکان و ئەو تەحەددایانەی کە لەم وڵاتەدا ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، دەخەنە ڕوو.
جگە لەوەش، لێکۆڵینەوەکانی ناوەندە بیرمەندەکانی وەک ناوەندی کارنێگی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئینستیتیوتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، تێگەیشتنێکی قووڵتر لە تەماحە ناوچەیی و ململانێی دەسەڵات لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دەبەخشن، بەتایبەتی سەبارەت بە هەوڵەکانی ئێران بۆ فراوانکردنی نفوزی خۆی. ئەم زانیارییە بۆ شیکردنەوەی ڕۆڵی حکومەتی هەرێم و ئەو تەحەددایانەی کە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، چ لە ناوخۆ و چ لە پێوەندی لەگەڵ یارییە جیۆپۆلەتیکییە ناوچەییەکان، گرینگە.
ئەم دیدگایانە بەیەکەوە وەرگیراون، وێنەیەکی دەوڵەمەندتر لەو دۆخە ئاڵۆزە پێشکەش دەکەن کە هەرێمی کوردستان پێیدا تێدەپەڕێت. تیشک دەخاتە سەر گرنگی پشتیوانی و هاوکاری نێودەوڵەتی بۆ حکومەتی هەرێم بۆ درێژەدان بە کارەکانی بۆ بەرەوپێشبردنی سەقامگیری و ئاسایش و دیموکراسی لە یەکێک لە بەشە هەرە گێژاوەکانی روژهەلاتی ناوەراستدا. تێگەیشتن لەم داینامیکیانە بۆ هەر کەسێک کە خەریکی سیاسەتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بێت و هەوڵی داهاتوویەکی ئارامتر و سەقامگیرتر بۆ ناوچەکە زۆر پێویستە.
لە کوتایدا هەرێمی کوردستان نوێنەرایەتی هیوایەک دەکات بۆ پێشکەوتن و سەقامگیری لە دیمەنێکی ناوچەیی کە پشێوی زوری پێوە هەیە. بۆ ئەوەی ئەم هیوایە ببێتە واقیع، هەوڵی هاوبەشی هەردوو حکومەتی هەرێم و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پێویستە. بە پاڵپشتیکردنی حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ بەدواداچوونی ئاسایش و دیموکراسی و گەشەسەندنی ئابووری، دەتوانین بەشداری لە ئایندەیەکی سەقامگیرتر و ئارامتر بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە گشتی بکەین چونکە ئێستا هەرێمی کوردستان بوتە بزوێنەری هێوایی چارەسەرکردنی زوربەیی کێشەکان هەم لە عێراق بە گشتی و وەلاتانی جیران بە تایبەتی.