هێڵە سیاسی و ئابورییە ئەمنییەکان کاریگەرییەکی بەرچاویان لەسەر ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بەتایبەت هەرێمی کوردستان هەیە. ناوچەکە لەژێر فشارێکی بەردەوامدا بووە لە لایەن هەردوو تەحەدای ئەمنی ناوخۆیی و دەرەکییەوە، لە هەمان کاتدا ڕووبەڕووی تەحەددای ئابووری بووەتەوە کە بەهۆی ڕەوتە جیهانییەکان و هۆکارە سیاسییە ناوچەییەکانەوە گەورەتر بوون.
سیاسەتی ئەمنی نوێ دەتوانێت لێکەوتەی قووڵی بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بەتایبەت بۆ کوردستانی هەبێت. کێشەیەکی سیاسەتی ئەمنی ناوەندی لە ناوچەکەدا شەڕی تیرۆر و توندڕەوییە، بەتایبەتی ئەو مەترسییەی کە داعش سەرهەڵداوەتەوە یان گروپە هاوشێوەکانی دروستی دەکات. هەرچەندە داعش لە ڕووی سەربازییەوە شکستی هێناوە، بەڵام ئایدۆلۆژیاکەی وەک سەرچاوەیەکی بەرچاوی نائارامی دەمێنێتەوە. هەرێمی کوردستانی بە شێوەیەکی بەرچاو سەرکەوتوو بووە لە شەڕی دژی ئەو گرووپانە، بەڵام هێشتا پێویستی بە پشتیوانی و هاوکاری نێودەوڵەتی هەیە.
هەروەها ڕەنگە هێڵە نوێیەکانی سیاسەتی ئەمنی ببێتە هۆی فشاری زیاتر لەسەر هەرێمی کوردستان بۆ زیادکردنی توانا سەربازییەکانی، بەتایبەتی بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی عێراق بەردەوامە لە گۆڕەپانێک بۆ ململانێی ئەمریکا و ئێران. لەوانەیە ئەمە بەو مانایە بێت کە کوردستان پێویستی بە وەبەرهێنانی زیاترە لە ئامێرە ئەمنییەکانی خۆیدا، کە ئەمەش دەتوانێت لە ڕووی داراییەوە و دەریچەیی پەیداکردنی تەحەدا بێت.
لە بەرەی ئابووریشدا نەوت گەورەترین هەناردەی عێراق و هەرێمی کوردستانە. هەڵاوسانی نرخە جیهانییەکان، و زیادبوونی گرنگیدانی جیهانی بە سەرچاوەکانی وزەی نوێبووەوە، بەو مانایەیە کە ڕەنگە داهات و داهاتوویی نەوت لە داهاتوودا نادیار بێت. جگە لەوەش کوردستان بۆ بەشێک لە دارایی گشتی پشت بە بەغدا دەبەستێت، ئەمەش بەو مانایەیە کە ململانێ سیاسییەکان لە عێراقدا دەتوانن لێکەوتەی ئابووری بۆ ناوچەکە هەبێت.
یەکێک لە چارەسەرەکان بۆ نیگەرانییە ئەمنییەکان ڕەنگە بەردەوامبوون بێت لە بنیاتنانی هاوبەشی نێودەوڵەتی بەهێز بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و توندڕەوی. ئەمەش هاوبەشکردنی هەواڵگری و پشتگیریکردن لە بنیاتنانی توانای کەرتی ئاسایش دەگرێتەوە.
لە ڕووی ئابوورییەوە کوردستان دەتوانێت سوودمەند بێت لە هەمەچەشنکردنی ئابوورییەکەی دوور لە نەوت. لەوانەیە ئەمەش پێشخستنی کەرتەکانی دیکەش لەخۆبگرێت، وەک کشتوکاڵ، گەشتیاری و ئایتی. لە هەمان کاتدا پێویستە حکومەت بەردەوام بێت لە دانوستان لەگەڵ بەغدا لەسەر دابەشکردنی دادپەروەرانەی داهاتی نەوت، کە ئەمە چەندەها سالە لە لایەن حکومەتی فیدرالی عێراق قۆرخکراوە. بۆ باشتر بەڕێوەبردنی ئاستەنگە ئابوورییەکان، ڕەنگە کوردستان پێویستی بە جێبەجێکردنی چاکسازییە پێکهاتەییەکانیش هەبێت، وەک باشترکردنی دارایی گشتی و بەهێزکردنی کەرتی بازرگانی تایبەت. جگە لەوەش، وەبەرهێنان لە پەروەردە و پەرەپێدانی کارامەییدا دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە دروستکردنی ئابوورییەکی هەمەچەشنتر و خۆڕاگرتر.
لە کۆتاییدا دەڵێین، سیاسەتی نوێی ئەمنی و هێڵە ئابوورییەکان دەتوانن هەم تەحەددا و هەم دەرفەت بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بە تایبەتی بۆ هەرێمی کوردستانی بخەنە ڕوو. گرنگە ئەم پرسانە بە شێوەیەکی ستراتیژی مامەڵەیان لەگەڵدا بکرێت، بە لەبەرچاوگرتنی هەردوو دیدگای کورتخایەن و درێژخایەن. فاکتەرێکی دیکەی گرنگ کە دەبێت لەبەرچاو بگیرێت، تەحەددای سیاسی بەردەوامە سەبارەت بە پێگەی کوردستان لە چوارچێوەی عێراق و پەیوەندی لەگەڵ حکومەتی ناوەندی لە بەغدا. چارەسەری ئەم کێشانە پێویستی بەوەیە هەم حکومەتی عێراق و هەم سەرکردایەتی کورد ڕێزی یەکتر بۆ ماف و پێداویستییەکانی یەکتر نیشان بدەن و هەوڵبدەن بۆ بنیاتنانی دیدێکی هاوبەش بۆ داهاتووی عێراقێکی فیدرال.
بۆ بەدیهێنانی ئەمەش پرۆسەیەکی گفتوگۆی سیاسی و ئاشتەوایی پێویستە. پێویستە ئەم پرۆسەیە بە ئامانجی دروستکردنی دابەشکردنێکی هاوسەنگتر و دادپەروەرانەتر بێت لە دەسەڵات و سەرچاوەکان لەناو وڵاتدا، کە دەتوانێت بەشداربێت لە دروستکردنی دۆخێکی سەقامگیرتر و ئارامتر لە هەموو ناوچەکەدا. چارەسەرێکی گرنگی دیکە بریتی دەبێت لە پێشخستنی بەشداریکردنی زیاتری نێودەوڵەتی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. ئەمەش دەتوانێت بە مانای دروستکردنی هاوبەشی نێودەوڵەتی بەهێزتر بێت بۆ پشتیوانیکردن لە گەشەپێدانی ئابووری و ئاسایش و سەقامگیری سیاسی لە ناوچەکەدا.
بویە گونجانی سەرکەوتووانە لەگەڵ هێڵە سیاسی و ئابوورییە ئەمنییە نوێیەکان پێویستی بە بڕیاری ژیرانە و سەرکردایەتییەکی بەهێز و پشتیوانی چالاکانەی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەبێت. لەم پڕۆسەیەدا هەرێمی کوردستانی ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت، چ وەک هێزێک بۆ سەقامگیری و چ وەک کوردیناتور بۆ گۆڕانکاری لە چوارچێوەی تەواوی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.
پاوان تەتەر نێروەیی